Waternet denkt mee

De rol van Waternet verandert. De klimaatveranderingen in de afgelopen tien jaar hebben geleid tot een programma om Amsterdam regenbestendig te maken, maar ook tot maatregelen om extreme droogte de baas te zijn. Daarnaast ontpopt het waterbedrijf zich als energie- en grondstoffenleverancier. 

‘De enorme regenbui in Kopenhagen in 2012, met vijftien centimeter in een uur en een schade van een miljard euro, triggerde ons’, vertelt directeur Roelof Kruize. ‘We hebben met het bedrijfsleven modellen gemaakt en per vierkante meter berekend wat zo’n bui in Amsterdam zou aanrichten. Dat bleek een vergelijkbare schade te zijn.’ 2014 gaf een voorproefje, toen een bui van negen centimeter per uur de Coentunnel en metrostation Zuid onder water zette. ‘Sindsdien zijn we bezig Amsterdam rainproof te maken.’

Sponswerking

Met het programma Amsterdam Rainproof werd in eerste instantie  gewerkt aan de bewustwording in de samenleving en aan netwerken. De organisatie laat zien waar de zwakke plekken zitten en welke maatregelen er worden genomen. Kruize: ’We zijn hard gegroeid: we hebben tachtig verschillende partners, waaronder gemeentes, organisaties en bedrijven, die allemaal tot doel hebben de sponswerking van de stad beter te krijgen.’

Waternet adviseert inmiddels actief hierover bij aanleg van gemeentelijke infrastructuur, als wegen of groen en bij de aanleg van nieuwe wijken. ‘We zorgen ervoor dat een regenbui van zes centimeter per uur geen overlast geeft, dankzij polderdaken, verbreding van grachten en het aanleggen van dwarsverbindingen. De Zuidas kan zelfs vijftien centimeter per uur aan.’ Amsterdam kent ook al de eerste wateropvangende wegdekken: in de Argonautenstraat liggen kratjes onder het wegdek en de parkeerplaats van het De Mirandabad is regenbestendig gemaakt door het gebruik van grind. 

Droogte

Niet alleen regen, maar ook droogte stelt het bedrijf voor grote uitdagingen. ‘Vorig jaar hadden we de droogste zomer ooit’, aldus Kruize. Het waterbedrijf moet zorgen voor voldoende drinkwater, maar ook voor de instandhouding van dijken die kunnen uitdrogen, en voor de staat van het oppervlaktewater, dat kan verzilten als gevolg van droogte. ‘Een lage grondwaterstand is ook een issue voor houten-paalfunderingen in de stad, die worden aangetast als ze niet onder water staan.’

Het waterbedrijf neemt maatregelen tegen de gevolgen van klimaatveranderingen, maar werkt ook aan de oorzaken van die veranderingen. Bijvoorbeeld door zelf over te gaan op andere energiebronnen als zonnepanelen, maar ook door eigen mogelijkheden te benutten. ‘We zijn bezig met de ontwikkeling van aquathermie’, zegt Kruize. Daarbij worden de koude en warmte van drinkwater, afvalwater en grondwater gebruikt om warmte en koude te produceren. ‘We hebben uitgerekend dat je de helft van de warmtebehoefte van de stad uit aquathermie kunt halen. Voor Strandeiland op IJburg onderzoeken we de optie van een laag-temperatuurnet dat gevoed wordt met warmte uit afvalwater en oppervlaktewater.’

Sanquin Bloedvoorziening koelt de bloedopslag inmiddels door koude uit de drinkwaterleiding die bij hen voor de deur loopt. En met Schiphol is een studie gedaan waaruit blijkt dat met koudewinning uit de grote drinkwaterleidingen die langs de luchthaven lopen alle terminals van Schiphol gekoeld kunnen worden. ‘We bewegen ons langzaam richting de rol van energieleverancier’, vertelt Kruize.

Secundaire grondstoffen

Daarnaast ontpopt het bedrijf zich ook als grondstoffenproducent, in hun ambitie de hele watercyclus te verduurzamen. Waternet is het enige waterbedrijf in Nederland dat de hele cyclus, van drink- naar afvalwater, in één bedrijf beheert. Kruize: ’We kunnen waterstromen koppelen. Zo halen we grondstoffen uit drinkwater; het kalk dat tijdens het ontkalken vrijkomt wordt nu bijvoorbeeld gebruikt in scrubs voor een jong cosmeticabedrijf. Uit het afvalwater halen we struviet, een alternatief voor kunstmest. Ook kijken we of we uit afvalwater eiwit kunnen maken – belangrijk, omdat er wereldwijd eiwittekort is. En de TU Delft experimenteert met onbrandbaar plastic uit het zuiveringsslib dat vrijkomt bij afvalwaterbehandeling. De toepassingen worden dus steeds hoogwaardiger.’

Kennis

Tijdens WeMakeThe.City gaat het Waternet om het delen van kennis, het versterken van (internationale) banden en het leren van andere organisaties. ‘Rainproof heeft veel belangstelling bijvoorbeeld van miljoenensteden in China die kampen met regenwateroverlast. We hebben ook een internationale zusterorganisatie, Wereld Waternet, waar we in achttien landen mee actief zijn. We hebben goede samenwerkingen met steden als Kopenhagen, Berlijn, Parijs, New York en Singapore maar we willen ook graag leren van Madrid en Barcelona en Italiaanse steden, die al lang ervaring hebben met droogte.’ 

En passant moet ook de burger bewust worden gemaakt van wat er allemaal nodig is om Nederland van water te voorzien en ertegen te beschermen. ‘Het is de keerzijde van ons succes; mensen vinden het vanzelfsprekend dat ze onder de zeespiegel wonen en er altijd drinkbaar water uit de kraan komt. Maar ze moeten ook wel weten wat ze zelf kunnen doen om dit zo te houden.’

Waternet is lead partner van WeMakeThe.City en neemt deel aan de Metropolitan Conference Climate-proofing the Region, op dinsdag 18 juni.

• 

• 

• 

• 

•