Amsterdam bedekt met blauwgroen

Extreme regenval, lange droogte, grote hitte – de klimaatveranderingen manifesteren zich steeds meer. Waternet is, samen met veel andere partijen, druk bezig te zorgen dat Amsterdam in 2050 rainproof is. Dat gebeurt vaak onzichtbaar, maar eind volgend jaar heel in het oog springend: dan wordt tienduizend vierkante meter dak in de stad blauwgroen gemaakt in het project Resilio waar onder andere Waternets Rainproof, MetroPolder Company en de Hogeschool van Amsterdam bij betrokken zijn. Een gesprek op hoog niveau, over slimme daken en waterdichte technologie. 

Het project Resilio, dat betaald wordt uit een Europese subsidie van 4,8 miljoen, omvat het vervangen van bestaande daken door slimme blauwgroene daken op vier locaties in de stad: de Bellamybuurt, Geuzenveld, Oosterpark en Kattenburg.

Te nat, te droog

Daniel Goedbloed van Rainproof, een door Waternet opgezet netwerk om Amsterdam regenbestendig te maken, vertelt dat de blauwgroene polderdaken (een innovatie van MetroPolder) een logische vervolgstap zijn op de klassieke groene daken. ‘Daar had je het probleem dat het groen soms te nat werd en dood ging, of dat het juist te droog was. Met de berging kun je de watertoevoer voor de planten regelen, dus kun je ook grotere biodiversiteit krijgen.’

De blauwgroene daken zorgen, behalve voor meer (esthetisch) groen, ervoor dat water bij extreme regenval wordt opgevangen en vastgehouden, zodat het water niet direct naar het (overbelaste) riool gaat en er minder kans op overstromingen is – het streven is om een regenbui van 60 mm per uur zonder schade aan te kunnen. Het opgevangen regenwater kan tegelijk helpen om beter om te gaan met hitte en droogte in de stad. Daarnaast fungeert het dak als isolator, zowel in de zomer als in de winter.

Metingen

‘Wateroverlast voorkomen is onze belangrijkste focus’, vertelt Goedbloed, ‘maar dat gaat samen met vergroening en verzachting van de stad. Omdat je de hoeveelheid verhard oppervlak vermindert en water vasthoudt heb je minder last van hitte en droogte en verbeter je het hele stedelijke leefklimaat.’ Friso Klapwijk, directeur van MetroPolder Company (ontstaan uit het al bijna tien jaar bestaande Dakdokters) vult aan dat je met opgeslagen water ook het grondwaterpeil op niveau kunt houden en dat het – in de toekomst – ook hergebruikt kan worden, voor bijvoorbeeld douche- of toiletwater. Het is dan ook geen wonder dat de gemeente net akkoord is gegaan met een motie van D66 om de aanleg van groene of blauwgroene daken te stimuleren.

Anna Solcerova van de Hogeschool van Amsterdam is als wetenschapper betrokken bij het project. Zij verricht op de daken metingen om te zien wat de effecten van die blauwgroene daken zijn op bijvoorbeeld de luchttemperatuur – verdamping is de belangrijkste verkoelende factor voor die temperatuur. ‘Dat doen we op verschillende niveaus’, vertelt Solcerova: ‘op gebouwniveau kijken we, als bewoners toegang tot daken hebben, of daar een comfortabel klimaat ontstaat voor bijvoorbeeld een moestuin. En op wijk- en stadsniveau kijken we naar de invloed op de luchttemperatuur voor de hele stad.’ In samenwerking met de VU wordt ook onderzocht wat het oplevert in economisch, maatschappelijk en klimaatneutraal opzicht. 

Weersvoorspelling

Bij het project komt veel slimme technologie kijken, niet alleen om effecten te meten, vertelt Solcerova. ’Er komt een smart systeem, waarmee wordt geregeld wanneer de berging geleegd wordt, bijvoorbeeld als er een zware bui wordt verwacht.’ MetroPolder is verantwoordelijk voor die technologie. Klapwijk: ’Wij hebben aan de ene kant verstand van daken en aan de andere kant verstand van water. We ontwikkelen nu een nieuwe versie van de regeltechniek die het waterniveau regelt. Een belangrijk onderdeel is de communicatie met de weersvoorspelling, zodat je bijvoorbeeld bij verwachte droogte zo veel mogelijk water kunt vasthouden. Verder moeten we zorgen dat de daken waterdicht zijn en dat alles het hele jaar rond, bij alle temperaturen, blijft werken.’

Opschaling

De technieken worden uitgeprobeerd op Smartroof 2.0 op het Marineterrein (doel van een expeditie tijdens de WeMakeThe.City-conferentie Climate Proofing the Region op 18 juni). ‘Samen met de TopsectorWater wordt het effect van groene daken op de biodiversiteit en verkoeling door verdamping onderzocht’, aldus Goedbloed.

Een belangrijk aspect van de pilot is de mogelijke opschaalbaarheid van het systeem – kunnen straks op grote schaal bestaande gebouwen worden voorzien van blauwgroene daken? Voor die opschaling is het belangrijk dat de pilot een framewerk oplevert waarmee het gemakkelijker wordt voor andere corporaties om aan te haken. ‘We hopen dat het zorgt voor bewustwording bij andere woningbouwcorporaties’, aldus Solcerova. Klapwijk: ‘De bedoeling is dat dit project een doorkijkje biedt naar de toekomst; de omvang en de manier van samenwerken is echt nieuw. Woningcorporaties zijn een ideale partner, omdat ze een enorm potentieel aan dak hebben. Het probleem is wel dat zij al voor grote opgaven staan; we moeten nog goed kijken hoe dit alles gefinancierd gaat worden.’ Waterberging op daken is in elk geval al goedkoper dan waterberging ondergronds. ‘En op de langere termijn kun je het opgeslagen water ook gaan hergebruiken’, aldus Klapwijk ‘Het is dus een slimme investering.’

Resilio staat voor Resilience nEtwork of Smart Innovatie cLImate-adaptive rOoftops. Partners in het project zijn: Gemeente Amsterdam, Waternet, MetroPolder company, Rooftop Revolution, Hogeschool van Amsterdam, VU, woningcorporaties Stadgenoot, de Alliantie en De Key en dakspecialist Consolidated.